مرواریدهای طبیعی بسیار نادر هستند. خلیج فارس مهمترین منبع مروارید طبیعی است – 70 تا 80 درصد مرواریدها تا دهه 1950 از آنجا به دست می آمدند. خواص سنگ آکوامارین جزیره بحرین مرکز تجارت با شمال غربی هند و خاورمیانه مدرن امروزی بود. یک مروارید 4000 ساله در سال 1989 کشف شد و حفاری‌ها در شهرک باستانی دیلمون بحرین تأیید کرده است که صید مروارید حداقل 3000 سال است که ادامه داشته است.
مرواریدهای طبیعی آب شور خلیج فارس از دوکفه ای مروارید ساز محار و صدف مروارید لب سیاه می آیند. رنگ مرواریدهای خلیج فارس از سفید تا کرم تیره است و بیشتر از مرواریدهای دریای سرخ و خلیج منار که رنگ‌های مشخصه آن زرد روشن، کرم و صورتی بسیار روشن است، زردتر است. دریای سرخ همچنین مرواریدهایی در رنگ های تیره تر تولید می کند که از صورتی پررنگ تا بنفش روشن تا تیره متغیر است.
مرواریدهای طبیعی آب شور نیز گهگاه در باخا کالیفرنیا، ونزوئلا، میانمار، چین، ژاپن، هند، پلینزی فرانسه، استرالیا و آفریقا یافت می‌شوند – همان مناطقی که صنایع مروارید را پرورش میدهند.
مروارید پرورشی چیست؟
به طور کلی ما مروارید آب شور طبیعی داریم که بدون دستکاری در صدف دریا بوجود می آیند. حال در مورد پرورشی به دو دسته پرورشی آب شور و پرورشی آب شیرین تقسیم بندی می شوند. صیادان برای تهیه مروارید بیشتر، صدف آن را از دریا صید می کنند، و یک ذره خارجی را که معمولا شن ریزه است بين جبه و بدن آن قرار میدهند، پس از اندکی دانه دُر تشیکل میشود. آن گاه صدف را گرفته و مروارید را از بدنش خرج می کنند. به این گونه مروارید پرورشی می گویند.
جهت سرعت بخشیدن به فرآیند تولید ، مهره ها را کروی درنظر می گیرند. به طور معمول قطر 6 الی 7 میلیمتر برای نرم تنان صدفی سه ساله از نظر حجم مناسب است. از مهره های کوچکتر برای صدف های جوان تر استفاده می کنند. وارد کردن مهره های کروی به درون نرم تن صدفی احتیاج به مهارت بالایی دارد که اکثرا به وسیله زنان انجام می گیرد. بطور معمول هر نفر روزانه 300 الی 1000 صدف را آماده تولید می کند. امروزه 90 درصد از تجارت مربوط به تولید را نوع پرورشی تشکیل داده اند.
مرواریدهای پرورشی آب شور
اگر از کسی بخواهید یک مروارید آکویا را توصیف کند، به احتمال زیاد یک گوهر سفید، گرد و درخشان را که در ژاپن و چین در نوع صدف مرواریدساز محار Pinctada fucata (martensii) کشت شده است، توصیف خواهد کرد. بیشتر مرواریدهای پرورش داده شده در آکویا سفید یا کرم هستند و برخی دارای هاله ای از رز (صورتی) یا سبز هستند. صدف آکویا نسبتاً کوچک است، بنابراین معمولاً مروارید پرورشی بزرگتر از 9 میلی متر تولید نمی کند. مرواریدهای طبیعی از صدف مرواریدساز محار بسیار کمیاب هستند.
مرواریدهای پرورشی تاهیتی تنها از دهه 1970 وارد بازار شده‌اند و در رنگ‌هایی از جمله ارغوانی بادمجانی، سبز طاووسی، خاکستری متالیک و آبی مایل به خاکستری موجود هستند. نرم تنی که آنها را تولید می کند صدف مروارید لب سیاه (Pinctada margaritifera) بومی پلینزی فرانسه است و در آنجا و در جزایر کوک، فیجی، استرالیا و نیوزلند پرورش می یابد.
مرواریدهای پرورشی دریای جنوبی از یکی از بزرگترین صدف مرواریدی جهان (Pinctada maxima) به دست می آیند و مرواریدهای پرورشی با اندازه 15 میلی متر یا بزرگتر تولید می کند. آنها در استرالیا، برمه، فیلیپین و اندونزی پرورش می یابند. در حالی که مرواریدهای پرورشی دریای جنوبی در رنگ های دیگری نیز دیده می شوند، نقره ای، سفید و زرد (که گاهی اوقات به آنها طلایی می گویند) رایج ترین رنگ ها هستند.
مرواریدهای پرورشی آب شیر
تولید کنندگان مروارید پرورشی در چین اکثریت قریب به اتفاق مرواریدهای آب شیرین پرورشی را تولید می کنند. این مرواریدهای پرورشی از نظر رنگ بسیار متفاوت هستند و عموماً مقرون به صرفه تر از مرواریدهای پرورشی در آب شور هستند. اندازه‌ها با مرواریدهای پرورش‌یافته آکویا قابل مقایسه هستند، با دامنه‌ای بین 2 میلیمتر تا 13 میلیمتر، اگرچه اندازه‌های بزرگتر هم اکنون در دسترس هستند. تنها بخش کوچکی از تعداد کل مرواریدهای کشت شده در آب شیرین تولید شده از ایالات متحده است.
تاریخچه پرورش مروارید
پرورش مروارید در ایران حاصل از حفاری های باستان شناسی نشان میدهد که سده های پیش از میلاد، کرانه نشینان دریای پارس از فن ژرف پیمایی برای به دست آوردن مروارید استفاده می کرده اند. دکتر “تاکرا بوات” در کتاب فرمانروایان صدف، ایرانیان را پیشگامان پایه گذاری صید و پرورش این گوهر به شمار آورده است. مهم ترین سند به جا مانده از پرورش این گوهر در ایران باستان گزارش آپولونیوس است، ریاضی دان یونانی، اهل جزیره رودس، که در سده دوم پیش از میلاد، ( ۲۶۲ تا ۱۹۰ پیش از میلاد) هم زمان با دوران اشکانی، میزیسته است. وی در نوشتار خود به روشنی به پرورش مروارید در دریای پارس اشاره کرده و آن را ابتکار ایرانیان می داند.
نظر آپولونیوس درباره پروش مروارید در ایران
غواصان دریای پارس در حالی که ظرف کوچکی حاوی گیاهی خوشبو و تهییج کننده در دست داشتند به سمت صدف رفته و باعث میشدند تا صدف لب از لب بگشاید. سپس شاخه ای میان تهی را به میان آن فرو برده و مایه موجود را به بیرون می کشیدند و آن را به سطح آب آورده و در جام هایی آهنین لبالب از آب دریا قرار میدادند، سپس مروارید بسیار کوچکی را درون آن گذاشته صبر می کردند تا آن بزرگ شود. آپولونیوس
از نوشته او بر می آید که موضوع پرورش این گوهر در دریای پارس وجود داشته است روشن است نظر به این که آپولونیوس هم همانند بسیاری دیگر از بزرگان زمان، به طور مستقیم در جریان کار پرورش نبوده، نوشتار او آمیخته با افسانه و در پاره ای موارد نادرست باشد. اما از آن جا که در سفرنامه ابن حوقل، به این که اسرار پرورش در دست خاندان هایی خاص است، می توان به احتمال درستی موضوع پرورش این گوهر پی برد.
سابقه تاریخی صید مروارید در ایران
دوران باستان خلیج فارس و دریای عمان که پیشینیان دریای پارس می خواندندش، به ویژه کرانه های جزیره میش ماهیگ و کرانه نیک آن (بحرین (به ران)) زادگاه و خاستگاه مروارید به شمار می رفته است. کرانه نشینان دریای پارس با این گوهر پیوندی دیرینه داشته اند. در گذشته مروارید، نقش کنونی نفت را در خلیج فارس به عهده داشته است. بر پایه نوشتارهای تاریخی، از دوران هخامنشیان این گوهر صید می شده است، اما بی تردید آشنایی با آن به زمان های دور در ژرفای تاریخ می رسد. در نوشته ها و ادبیات ایرانی هزارساله سرایندگان و نویسندگان ایرانی، به صید آن اشاره شده است.
قدمت غواصی جهت صید مروارید در ایران
قدمت ژرف روی و غواصی در جنوب ایران به سده های پیش از میلاد می رسد. در دوران ماد، ایرانیان از غواصان برای استخراج صندوق های طلا و جواهر کشتیهای غرق شده از دل دریا استفاده می کرده اند. نیروی دریایی توانمند ایران در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان به گروه غواصی مجهز بود. ایشان برای نفوذ به درون دژها از طریق خندقهای پر از آب و آبراههای شهرها، مهارت بسیاری داشته اند.استخری، جغرافیدان ایرانی، در سده چهارم هجری، در کتاب مسالك الممالک نوشته است که دُردانه ها را از کرانه های خلیج فارس به داخل کشور می بردند و مروارید خلیج فارس بی همتا بوده است. ابوعبدالله ادریسی در نزهة المشتاق که در سده ششم هجری نوشته شده است، روش صید این گوهر در خلیج فارس را شرح می دهد:
در خلیج فارس همه مکانهای غواصی وجود دارد، به مکان های غواصی سیصد مکان مورد توجه است که همه آنها معروف و مشهورند. استخری ، مسالک الممالک
مرواریدهای طبیعی بسیار نادر هستند. خلیج فارس مهمترین منبع مروارید طبیعی است – 70 تا 80 درصد مرواریدها تا دهه 1950 از آنجا به دست می آمدند. خواص سنگ آکوامارین جزیره بحرین مرکز تجارت با شمال غربی هند و خاورمیانه مدرن امروزی بود. یک مروارید 4000 ساله در سال 1989 کشف شد و حفاری‌ها در شهرک باستانی دیلمون بحرین تأیید کرده است که صید مروارید حداقل 3000 سال است که ادامه داشته است.
مرواریدهای طبیعی آب شور خلیج فارس از دوکفه ای مروارید ساز محار و صدف مروارید لب سیاه می آیند. رنگ مرواریدهای خلیج فارس از سفید تا کرم تیره است و بیشتر از مرواریدهای دریای سرخ و خلیج منار که رنگ‌های مشخصه آن زرد روشن، کرم و صورتی بسیار روشن است، زردتر است. دریای سرخ همچنین مرواریدهایی در رنگ های تیره تر تولید می کند که از صورتی پررنگ تا بنفش روشن تا تیره متغیر است.
مرواریدهای طبیعی آب شور نیز گهگاه در باخا کالیفرنیا، ونزوئلا، میانمار، چین، ژاپن، هند، پلینزی فرانسه، استرالیا و آفریقا یافت می‌شوند – همان مناطقی که صنایع مروارید را پرورش میدهند.
مروارید پرورشی چیست؟
به طور کلی ما مروارید آب شور طبیعی داریم که بدون دستکاری در صدف دریا بوجود می آیند. حال در مورد پرورشی به دو دسته پرورشی آب شور و پرورشی آب شیرین تقسیم بندی می شوند. صیادان برای تهیه مروارید بیشتر، صدف آن را از دریا صید می کنند، و یک ذره خارجی را که معمولا شن ریزه است بين جبه و بدن آن قرار میدهند، پس از اندکی دانه دُر تشیکل میشود. آن گاه صدف را گرفته و مروارید را از بدنش خرج می کنند. به این گونه مروارید پرورشی می گویند.
جهت سرعت بخشیدن به فرآیند تولید ، مهره ها را کروی درنظر می گیرند. به طور معمول قطر 6 الی 7 میلیمتر برای نرم تنان صدفی سه ساله از نظر حجم مناسب است. از مهره های کوچکتر برای صدف های جوان تر استفاده می کنند. وارد کردن مهره های کروی به درون نرم تن صدفی احتیاج به مهارت بالایی دارد که اکثرا به وسیله زنان انجام می گیرد. بطور معمول هر نفر روزانه 300 الی 1000 صدف را آماده تولید می کند. امروزه 90 درصد از تجارت مربوط به تولید را نوع پرورشی تشکیل داده اند.
مرواریدهای پرورشی آب شور
اگر از کسی بخواهید یک مروارید آکویا را توصیف کند، به احتمال زیاد یک گوهر سفید، گرد و درخشان را که در ژاپن و چین در نوع صدف مرواریدساز محار Pinctada fucata (martensii) کشت شده است، توصیف خواهد کرد. بیشتر مرواریدهای پرورش داده شده در آکویا سفید یا کرم هستند و برخی دارای هاله ای از رز (صورتی) یا سبز هستند. صدف آکویا نسبتاً کوچک است، بنابراین معمولاً مروارید پرورشی بزرگتر از 9 میلی متر تولید نمی کند. مرواریدهای طبیعی از صدف مرواریدساز محار بسیار کمیاب هستند.
مرواریدهای پرورشی تاهیتی تنها از دهه 1970 وارد بازار شده‌اند و در رنگ‌هایی از جمله ارغوانی بادمجانی، سبز طاووسی، خاکستری متالیک و آبی مایل به خاکستری موجود هستند. نرم تنی که آنها را تولید می کند صدف مروارید لب سیاه (Pinctada margaritifera) بومی پلینزی فرانسه است و در آنجا و در جزایر کوک، فیجی، استرالیا و نیوزلند پرورش می یابد.
مرواریدهای پرورشی دریای جنوبی از یکی از بزرگترین صدف مرواریدی جهان (Pinctada maxima) به دست می آیند و مرواریدهای پرورشی با اندازه 15 میلی متر یا بزرگتر تولید می کند. آنها در استرالیا، برمه، فیلیپین و اندونزی پرورش می یابند. در حالی که مرواریدهای پرورشی دریای جنوبی در رنگ های دیگری نیز دیده می شوند، نقره ای، سفید و زرد (که گاهی اوقات به آنها طلایی می گویند) رایج ترین رنگ ها هستند.
مرواریدهای پرورشی آب شیر
تولید کنندگان مروارید پرورشی در چین اکثریت قریب به اتفاق مرواریدهای آب شیرین پرورشی را تولید می کنند. این مرواریدهای پرورشی از نظر رنگ بسیار متفاوت هستند و عموماً مقرون به صرفه تر از مرواریدهای پرورشی در آب شور هستند. اندازه‌ها با مرواریدهای پرورش‌یافته آکویا قابل مقایسه هستند، با دامنه‌ای بین 2 میلیمتر تا 13 میلیمتر، اگرچه اندازه‌های بزرگتر هم اکنون در دسترس هستند. تنها بخش کوچکی از تعداد کل مرواریدهای کشت شده در آب شیرین تولید شده از ایالات متحده است.
تاریخچه پرورش مروارید
پرورش مروارید در ایران حاصل از حفاری های باستان شناسی نشان میدهد که سده های پیش از میلاد، کرانه نشینان دریای پارس از فن ژرف پیمایی برای به دست آوردن مروارید استفاده می کرده اند. دکتر “تاکرا بوات” در کتاب فرمانروایان صدف، ایرانیان را پیشگامان پایه گذاری صید و پرورش این گوهر به شمار آورده است. مهم ترین سند به جا مانده از پرورش این گوهر در ایران باستان گزارش آپولونیوس است، ریاضی دان یونانی، اهل جزیره رودس، که در سده دوم پیش از میلاد، ( ۲۶۲ تا ۱۹۰ پیش از میلاد) هم زمان با دوران اشکانی، میزیسته است. وی در نوشتار خود به روشنی به پرورش مروارید در دریای پارس اشاره کرده و آن را ابتکار ایرانیان می داند.
نظر آپولونیوس درباره پروش مروارید در ایران
غواصان دریای پارس در حالی که ظرف کوچکی حاوی گیاهی خوشبو و تهییج کننده در دست داشتند به سمت صدف رفته و باعث میشدند تا صدف لب از لب بگشاید. سپس شاخه ای میان تهی را به میان آن فرو برده و مایه موجود را به بیرون می کشیدند و آن را به سطح آب آورده و در جام هایی آهنین لبالب از آب دریا قرار میدادند، سپس مروارید بسیار کوچکی را درون آن گذاشته صبر می کردند تا آن بزرگ شود. آپولونیوس
از نوشته او بر می آید که موضوع پرورش این گوهر در دریای پارس وجود داشته است روشن است نظر به این که آپولونیوس هم همانند بسیاری دیگر از بزرگان زمان، به طور مستقیم در جریان کار پرورش نبوده، نوشتار او آمیخته با افسانه و در پاره ای موارد نادرست باشد. اما از آن جا که در سفرنامه ابن حوقل، به این که اسرار پرورش در دست خاندان هایی خاص است، می توان به احتمال درستی موضوع پرورش این گوهر پی برد.
سابقه تاریخی صید مروارید در ایران
دوران باستان خلیج فارس و دریای عمان که پیشینیان دریای پارس می خواندندش، به ویژه کرانه های جزیره میش ماهیگ و کرانه نیک آن (بحرین (به ران)) زادگاه و خاستگاه مروارید به شمار می رفته است. کرانه نشینان دریای پارس با این گوهر پیوندی دیرینه داشته اند. در گذشته مروارید، نقش کنونی نفت را در خلیج فارس به عهده داشته است. بر پایه نوشتارهای تاریخی، از دوران هخامنشیان این گوهر صید می شده است، اما بی تردید آشنایی با آن به زمان های دور در ژرفای تاریخ می رسد. در نوشته ها و ادبیات ایرانی هزارساله سرایندگان و نویسندگان ایرانی، به صید آن اشاره شده است.
قدمت غواصی جهت صید مروارید در ایران
قدمت ژرف روی و غواصی در جنوب ایران به سده های پیش از میلاد می رسد. در دوران ماد، ایرانیان از غواصان برای استخراج صندوق های طلا و جواهر کشتیهای غرق شده از دل دریا استفاده می کرده اند. نیروی دریایی توانمند ایران در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان به گروه غواصی مجهز بود. ایشان برای نفوذ به درون دژها از طریق خندقهای پر از آب و آبراههای شهرها، مهارت بسیاری داشته اند.استخری، جغرافیدان ایرانی، در سده چهارم هجری، در کتاب مسالك الممالک نوشته است که دُردانه ها را از کرانه های خلیج فارس به داخل کشور می بردند و مروارید خلیج فارس بی همتا بوده است. ابوعبدالله ادریسی در نزهة المشتاق که در سده ششم هجری نوشته شده است، روش صید این گوهر در خلیج فارس را شرح می دهد:
در خلیج فارس همه مکانهای غواصی وجود دارد، به مکان های غواصی سیصد مکان مورد توجه است که همه آنها معروف و مشهورند. استخری ، مسالک الممالک
ثبت شعبه ی شرکت خارجی